Sinds 1 juli 2006 passen de acute ziekenhuizen in België een forfaitair terugbetalingssysteem toe voor toegediende farmaceutische specialiteiten, per verblijf, ongeacht het reële gebruik.
De forfaitarisering betreft alle geneesmiddelen die de Belgische ziekteverzekering terugbetaalt. Bepaalde werkzame bestanddelen zijn echter uitgesloten van de forfaitarisering, daarbij zijn er algemene en specifieke uitsluitingscriteria (zie RIZIV).

Het forfait (E: lump sum) van de farmaceutische specialiteiten, voor de geforfaitariseerde specialiteiten van elk ziekenhuis, wordt berekend op basis van een nationale gemiddelde kost per APR-DRG (All Patient Refined Diagnosis Related Groups) en per graad van ernst (Severity of Illness, SOI). De verdeling van de APR-DRG's en de SOI heeft dan ook een impact op de inkomsten van een ziekenhuis, voor wat betreft de geforfaitariseerde farmaceutische specialiteiten. Het is de medische dosiervoering en de medische codering die de verdeling van de APR-DRG's en de SOI in een ziekenhuis weergeven (case-mix). Net zoals de meeste landen evolueert België naar een prospectieve financiering gebaseerd op de respectievelijke pathologie (APR-DRG).

Het RIZIV publiceert de anonieme forfaitlijst van de Begische ziekenhuizen per jaar, waarvan hier in een boxplot telkens het minimum, de 25% kwantiel, de mediaan, de 75% kwantiel en het maximum wordt getoond voor de Belgische ziekenhuizen van 2006 t.e.m. 2024.

Let wel, vanaf 1 juli 2024 dekt het forfait 100% van de terugbetaling van de geneesmiddelen ingeschreven in het forfait, en niet meer 75% zoals het geval was sinds de creatie van het forfait in 2006 (zie RIZIV).

De invoering van de forfaitarisering van de farmaceutische specialiteiten in 2006 heeft geleid tot een herziening van het geneesmiddelenbeleid binnen de acute ziekenhuizen. Het Medisch Farmaceutisch Comité (MFC) van een ziekenhuis speelt daarbij een belangrijke rol bij het opstellen en bijhouden van een therapeutisch formularium, het standaardiseren van procedures voor geneesmiddelengebruik en het analyseren van het geneesmiddelenverbruik per medische dienst en per voorschrijvende arts. Deze maatregelen zijn bedoeld om een rationeel en kostenefficiënt gebruik van geneesmiddelen te bevorderen.

Daarnaast heeft de forfaitarisering de acute ziekenhuizen gestimuleerd om efficiënter om te gaan met geneesmiddelen en om het gebruik van generieke alternatieven te overwegen, wat kan bijdragen aan kostenbesparingen zonder in te leveren op de kwaliteit van zorg (productiviteit = efficiëntie x effectiviteit).

Het forfaitaire systeem wordt door de overheid regelmatig geëvalueerd en bijgesteld om aan te sluiten bij de actuele medische praktijk en economische omstandigheden. Deze evaluaties houden rekening met factoren zoals de introductie van nieuwe geneesmiddelen, veranderingen in behandelprotocollen en de financiële implicaties voor zowel ziekenhuizen als de ziekteverzekering.

Door deze aanpak streeft de Belgische overheid naar een duurzaam en effectief systeem voor de terugbetaling van farmaceutische specialiteiten in acute ziekenhuizen, dat zowel de kwaliteit van de zorg waarborgt als de financiële haalbaarheid voor alle betrokken partijen.

Het oprichten van een Medisch Farmaceutisch Comité in elk ziekenhuis is wettelijk verplicht volgens het KB van 04/03/1991 (normen waaraan een ziekenhuisapotheek moet voldoen om te worden erkend). Het Medisch Farmaceutisch Comité heeft een multidisciplinaire samenstelling die voor een deel bij wet is vastgelegd. Het Medisch Farmaceutisch Comité, onder toezicht van de hoofdgeneesheer en in samenwerking met de hoofdapotheker, bevordert de therapeutische kwaliteit van de zorgen. Het MFC waakt over een rationeel, economisch en veilig geneesmiddelenbeleid.

De invoering van de forfaitarisering van farmaceutische specialiteiten in Belgische ziekenhuizen sinds 2006 bracht verschillende positieve gevolgen met zich mee:

1. Kostenbeheersing en budgetcontrole:
   De forfaitaire terugbetaling leidde tot een betere beheersing van de ziekenhuisuitgaven voor geneesmiddelen, omdat de vergoeding niet langer gekoppeld was aan het exacte verbruik, maar aan een vast bedrag per patiënt of behandeling.
   Dit verminderde de financiële druk op de ziekteverzekering (RIZIV) en droeg bij aan een duurzamer gezondheidszorgsysteem.
2. Stimulans voor rationeel en kostenefficiënt gebruik:
   Ziekenhuizen werden aangemoedigd om efficiënter om te gaan met geneesmiddelen en goedkopere of generieke alternatieven te gebruiken waar mogelijk.
   Artsen en apothekers gingen bewuster om met het voorschrijven en afleveren van geneesmiddelen, wat leidde tot minder verspilling en een betere medische praktijk.
3. Transparantie en gelijke vergoeding:
   De forfaitaire regeling zorgde voor meer uniformiteit en transparantie in de financiering van geneesmiddelen binnen ziekenhuizen.
   Onafhankelijk van ziekenhuispraktijken kregen instellingen een gelijkaardige vergoeding voor gelijkaardige behandelingen, wat ongelijkheden tussen ziekenhuizen verminderde.
4. Stimulans voor innovatie en ziekenhuismanagement:
   Ziekenhuizen werden aangemoedigd om betere afspraken te maken met farmaceutische bedrijven en bulkinkopen te organiseren om kosten te drukken.
   Efficiëntere logistiek en voorraadbeheer binnen ziekenhuisapotheken werd noodzakelijk, wat leidde tot optimalisaties in de werking van de ziekenhuizen.
5. Minder administratieve last voor ziekenhuizen en ziekteverzekering:
   De forfaitaire vergoeding verminderde de administratieve rompslomp van gedetailleerde declaraties voor individuele geneesmiddelen per patiënt.
   Dit bespaarde tijd en middelen voor zowel ziekenhuizen als de ziekteverzekering.
6. Betere kwaliteitscontrole en zorgoptimalisatie:
   Omdat ziekenhuizen niet langer een financieel voordeel hadden bij het gebruik van duurdere geneesmiddelen, werd de focus meer gelegd op de effectiviteit en kwaliteit van de behandeling.
   Dit kon bijdragen aan een betere zorgkwaliteit voor patiënten, aangezien de keuze van geneesmiddelen meer gebaseerd werd op medische noodzaak dan op financiële motieven.

Conclusie:
De forfaitarisering had dus vooral als voordelen dat het leidde tot een efficiënter, transparanter en kostenbewuster gebruik van geneesmiddelen binnen ziekenhuizen, wat zowel de financiële duurzaamheid als de kwaliteit van de zorg ten goede kwam.

De forfaitarisering van farmaceutische specialiteiten in Belgische ziekenhuizen heeft enkele voordelen, zoals kostenbeheersing en administratieve vereenvoudiging. Toch zijn er ook enkele ongewenste gevolgen die kunnen optreden:

1. Risico op onderbehandeling:
   Omdat ziekenhuizen een vast bedrag per patiënt ontvangen, ongeacht het werkelijke geneesmiddelenverbruik, kunnen ze geneigd zijn om goedkopere alternatieven of minder medicatie toe te dienen.
   Dit kan ertoe leiden dat patiënten niet altijd de meest optimale behandeling krijgen als ziekenhuizen proberen hun kosten te beperken.
2. Beperkte toegang tot dure geneesmiddelen:
   Sommige innovatieve of gespecialiseerde geneesmiddelen kunnen te duur zijn om binnen het forfait te blijven.
   Ziekenhuizen kunnen hierdoor terughoudender zijn met het gebruik van nieuwe en vaak duurdere behandelingen, vooral als die niet expliciet worden uitgesloten van het forfait.
3. Minder stimulans voor farmaceutische innovatie:
   Farmaceutische bedrijven kunnen minder geneigd zijn om nieuwe geneesmiddelen te ontwikkelen of te introduceren als ziekenhuizen beperkt worden in de aankoop ervan.
   Dit kan indirect invloed hebben op de toegang tot innovatieve therapieën.
4. Verschillen tussen ziekenhuizen:
   Sommige ziekenhuizen kunnen efficiënter omgaan met hun middelen dan andere, wat leidt tot verschillen in zorgkwaliteit afhankelijk van hoe het forfait wordt beheerd.
   Grotere of gespecialiseerde ziekenhuizen hebben mogelijk meer financiële flexibiliteit dan kleinere instellingen.
5. Financiële druk op ziekenhuizen:
   Als het forfait onvoldoende is om de werkelijke medicatiekosten te dekken, moeten ziekenhuizen het tekort zelf opvangen, wat budgettaire problemen kan veroorzaken.
   Dit kan leiden tot besparingen op andere zorgaspecten, zoals personeel of apparatuur.
6. Ongewenste verschuivingen in behandelingspatronen:
   Ziekenhuizen kunnen geneigd zijn om patiënten sneller te ontslaan of over te hevelen naar ambulante zorg om kosten te besparen (bvb. 'quicker and sicker' of overbelasting van de thuiszorg of mantelzorg onder een prospectief financieringssysteem).
   Dit kan resulteren in snellere heropnames of een verschuiving van kosten naar de ambulante sector, zonder dat de totale gezondheidszorgkosten dalen.
7. Invloed op voorschrijfgedrag van artsen:
   Artsen kunnen onder druk komen te staan om goedkopere behandelingen voor te schrijven, zelfs als dat niet de beste optie is voor de patiënt.
   Dit kan leiden tot beperkte therapeutische keuzes en mogelijk medische beslissingen op basis van financiële motieven in plaats van klinische noodzaak.
8. Mogelijke kwaliteitsverlies in farmaceutisch beleid:
   Om binnen het forfait te blijven, kunnen ziekenhuizen besparen op klinische farmacie, zoals medicatiebegeleiding en patiëntgerichte farmaceutische zorg.
   Dit kan leiden tot meer medicatiefouten of suboptimale therapieën. Dit staat evenwel los van een onzorgvuldige implementatie van zorgprocessen en een falend kwaliteitsbeleid.

Conclusie:
De forfaitarisering van farmaceutische specialiteiten heeft als doel de kosten van ziekenhuisgeneesmiddelen beheersbaar te houden, maar het kan ook ongewenste gevolgen hebben voor de patiëntenzorg. Een evenwichtige aanpak, met regelmatige herzieningen en uitzonderingsmechanismen, is noodzakelijk om de negatieve impact te beperken en de kwaliteit van zorg te waarborgen.

• Forfaitarisering van de farmaceutische specialiteiten in het ziekenhuis (RIZIV)
• Medisch-farmaceutisch overleg (MFO, RIZIV)
• Het geneesmiddelengebruik van een patiënt overzien en fouten vermijden: zijn medicatiereconciliatie en medicatiebeoordeling wondermiddelen? (Minerva)

The Comprehensive R Archive Network (CRAN mirror)
RStudio Desktop (Posit Software)

The information contained in this website is for general information purposes only. All views expressed on this site are my own and do not represent the opinions of any entity whatsoever with which I have been, am now, or will be affiliated. The information is provided by me in good faith and while I endeavor to keep the information up to date and correct, I make no representations or warranties of any kind, express or implied, about the completeness, accuracy, reliability, suitability or availability with respect to the website or the information, products, services, or related graphics contained on the website for any purpose. Any reliance you place on such information is therefore strictly at your own risk.
Any information on this website is provided in good faith but no warranty can be made for its accuracy. As this is a work in progress, it is still incomplete and even inaccurate. Although care has been taken in preparing the information contained in my webpages, I do not and cannot guarantee the accuracy thereof. Anyone using the information does so at their own risk and shall be deemed to indemnify me from any and all injury or damage arising from such use.

In no event shall I be liable for any loss or damage including without limitation, indirect or consequential loss or damage, or any loss or damage whatsoever arising from loss of data or profits arising out of, or in connection with, the use of this website.

Through this website you are able to link to other websites which are not under the my control. I have no control over the nature, content and availability of those sites. The inclusion of any links does not necessarily imply a recommendation or endorse the views expressed within them.

Every effort is made to keep the website up and running smoothly. However, I take no responsibility for, and will not be liable for, the website being temporarily unavailable due to technical issues beyond my control.

These webpages of course represent only personal interests, opinions and ideas and were created without a commercial goal. You may download, display, print and copy, any material at this website, in unaltered form only, for your personal use or for non-commercial use within your organization.
Should these webpages or portions of these webpages be used on any Internet or World Wide Web page or informational presentation, that a link back to this website (and where appropriate back to the source document) be established. Send a short notice by email when you copy these webpages, or part of it for your own use.
To the best of my knowledge, all graphics, text and other presentations not created by me on my webpages are in the public domain and freely available from various sources on the Internet or elsewhere and/or kindly provided by the owner.
If you notice something incorrect or have any questions, feel free to send me an email.

Top of page

As it takes a lot of time to keep the links updated, some may be outdated, keep me informed if you find outdated links (email address below).

The author of this web page is Peter Van Osta.

Email: pvosta{at}gmail{dot}com